Fundamenty współczesnego rozumienia idei rozwoju zrównoważonego. Część I – geneza
 |
| Źródło: pixabay.com |
Przyjmuje się, że współcześnie rozumiana idea zrównoważonego rozwoju narodziła się w latach 60. XX wieku. Początkowo stanowiła próbę odpowiedzi na ówczesne wyzwania ludzkości związane z niezwykle dynamicznym rozwojem gospodarek krajów zachodnich. Badacze oraz przywódcy światowi zwrócili uwagę na zagrożenia w postaci: degradacji ekosystemów, zanieczyszczenia środowiska, szybkiego tempa wzrostu światowej populacji, braku równowagi w ogólnie postępującym rozwoju świata, jak również narastającej nierówności społeczno-gospodarczej pomiędzy krajami wysokorozwiniętymi a biednymi częściami globu[1].
Kluczową z instytucjonalnego
punktu widzenia rolę w kwestii rozpowszechnienia koncepcji rozwoju
zrównoważonego odegrała Organizacja Narodów Zjednoczonych. W 1969 roku trzeci
Sekretarz ONZ S. U Thant przedstawił raport pt. Problemy Ludzkiego Środowiska (ang. Problems of the Human Environment, tłumaczony
niekiedy jako Człowiek i Środowisko)[2].
Wskazał w nim zagrożenia płynące z niepohamowanego rozwoju, który nie uwzględniał m.in. kwestii ograniczonych zasobów naturalnych.
Przesłaniem postawionej przez polityka tezy zawartej w dokumencie była, najogólniej rzecz biorąc, potrzeba ochrony środowiska na poziomie globalnym[3].
Trzy lata później, w czerwcu
1972 roku Rada Zarządzająca UNEP[4]
uchwaliła podczas Konferencji Sztokholmskiej tekst deklaracji dotyczącej
naturalnego środowiska człowieka. Wtedy to po raz pierwszy użyto pojęcia
ekorozwoju (ang. ecodevelopment). Zdaniem T. Parteki zbieżność Konferencji z opublikowanym w tym czasie przez D. H. Meadowsa I Raportem Rzymskim nie była przypadkowa. Odnosiła się ona bowiem bezpośrednio do prognoz dotyczących zagrożeń, które postawiono w rzeczonym Raporcie zatytułowanym Granice Wzrostu (ang. Limits
to Growth)[5].
Od tego czasu reguły ochrony zostały poszerzone o formułę korzystania z
zasobów, której założeniem miał być samopodtrzymujący się, trwały rozwój[6].
Warto zaznaczyć, że Deklarację Sztokholmską[7]
uznaje się dziś za jeden z fundamentów omawianej koncepcji.
Po raz pierwszy pojęcie zrównoważonego rozwoju pojawiło się w roku 1980 w dokumencie poświęconym Światowej Strategii Ochrony Przyrody (ang. World Conservation Strategy) – Rysunek 1.
 |
| Rysunek 1. Okładka dokumentu World Conservation Strategy |
Źródło: International Union for Conservation of Nature and Natural Resources, ed. World Conservation Strategy: Living Resource Conservation for Sustainable Development, IUCN–UNEP–WWF, 1980, https://www.environmentandsociety.org/mml/iucn-ed-world-conservation-strategy-living-resource-conservation-sustainable-development (05.09.2023)
Był to pierwszy międzynarodowy dokument poświęcony ochronie żywych zasobów. Powstał przy udziale rządów, organizacji pozarządowych, a także ekspertów. Argumentowano w nim, że aby osiągnąć zrównoważony rozwój, należy w przeciwieństwie do jej hamowania, wspierać ochronę środowiska. Skierowano go przede wszystkim do osób podejmujących decyzje polityczne, działaczy związanych z ekologią, jak również specjalistów ds. rozwoju. Główne założenia strategii obejmowały: ochronę procesów ekologicznych oraz systemów podtrzymywania życia, zachowanie różnorodności genetycznej, zrównoważone wykorzystanie gatunków, jak również całych ekosystemów. W raporcie uwypuklone zostały priorytetowe kwestie związane z ochroną przyrody oraz metody ich rozwiązania w celu osiągnięcia założeń postawionych w strategii[8].
Należy zaznaczyć, że powyższy dokument wywarł ogromny wpływ na późniejsze wytyczne przedstawione przez Światową Komisję ds. Środowiska i Rozwoju (ang. The World Commission on Environment and Development) powołaną do życia w 1983 roku przez norweską premier Gro Harlem Brundtland na prośbę ówczesnego Sekretarza Generalnego ONZ[9]. Cztery lata później, w roku 1987 Komisja, we współpracy z Oxford University Press, przedstawiła raport pt. Nasza Wspólna Przyszłość (ang. Our Common Future)[10] nazwany później od nazwiska Norweżki, Raportem Brundtland – Rysunek 2.
 |
| Rysunek 2. Okładka dokumentu Our Common Future |
Źródło: Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/File:Our_Common_Future_book_cover.gif (06.09.2023)
Dokument stanowił efekt ponad dziewięciuset
dni pracy ekspertów ze środowiska międzynarodowego i obejmował katalogowanie, a także analizę i syntezę pisemnych opinii oraz ekspertyz od wysokich rangą przedstawicieli
rządowych, naukowców, instytutów badawczych, przedstawicieli przemysłu,
przedstawicieli organizacji pozarządowych i społeczeństwa, które zebrano w toku publicznych przesłuchań organizowanych na całym świecie. Raport zdefiniował zrównoważony
rozwój jako taki, który zaspokaja teraźniejsze potrzeby, nie ograniczając
przy tym możliwości przyszłych pokoleń do zaspokajania własnych potrzeb[11].
Uświadomienie światu zagrożenia związanego z cywilizacyjną katastrofą w sferze środowiska naturalnego wyzwoliło konieczność zmiany paradygmatu myślenia na poziomie globalnym. Zwieńczeniem tych prac była Konferencja ONZ pt. Szczyt Ziemi (ang. Earth Summit), która odbyła się w 1992 roku w Rio de Janeiro. Wydarzeniu temu zostanie poświęcony kolejny post.
Źródła:
Komentarze